એક એવું ઈલેક્ટ્રોનીક માધ્યમ કે ઓનલાઈન ઈ-કોમર્સ લેવડ દેવડ માટે ઈલેક્ટ્રોનીક વોલેટ (ઈ-વોલેટ), વસ્તુઓની ખરીદારી, વપરાશી બીલ ની ચૂકવણી (દા.ત. ક્રેડીટકાર્ડ અથવા ડીજીટલ નાણાં) નો ઉપયોગ સ્માર્ટફોન્સ અને કોમ્પ્યુટરમાં થાય છે, આ બધા હરકોઈ બાબતમાં નકામી અતિશયતા માં આપવામાં આવે છે. જે ઓનલાઈન કરીને ડાઉનલોડીંગ કરવામાં “એપ્સ”નો સહારો લઈ, બંને બાજુઓ જેવી કે વેચાણ ની લેવડ-દેવડ, અને બરાબર થી બરાબર નાં વચ્ચે સ્વતંત્રતાપૂર્વક લેવડ-દેવડ થાય છે. અગાઉથી ચૂકવણી કરીને ઉપયોગર કર્તા અનુકુળ ડીઝાઈનીંગ ધંધાકીય વોલેટ્સ પર કરે છે. ચૂકવણી દ્વારા ઉત્તમ વ્યવસ્થા દ્વારા તેઓ ચુકવણું, ખાતું, ઓફર સ્વીકાર, વહેપારીઓ થી સાવધાન, ડીજીટલ પહોંચ અને વોરંટી માહિતી તથા જરૂરી રક્ષણ થી વસ્તુઓનો પાસવર્ડ વિશ્વસનીય અને ચોક્કસ વસ્તુઓ જેવી છે.
ઘણી જ આઈટી કંપનીઓ, બેંકો, ટેલીકોમ ઓફીસો, ઓનલાઈન ઈ-કોમર્સ પોર્ટલ, ટેક્સી સર્વીસ, સુપર માર્કેટ લીંક વગેરે ઈ-વોલેટ પુરું પાડે છે. ઘણાં બધાં લોકો ઓળખાણ કે માહિતી ગ્રાહકો પાસેથી દા.ત. ગ્રાહક કાર્ડ નંબર્સ, ગુપ્ત પીન નં., નેટબેન્કિંગ, ક્રેડીટ વગેરે કાયમ માટે ઈ-વોલેટ માં સંગ્રહી લે છે.બાયોમેટ્રીક ગુપ્ત માહિતી એક સમય પાસવર્ડ વગેરે ની જરૂરિયાત ને સંગ્રહી લે છે. નાણાંકીય વ્યવહાર સુરક્ષાચક્ર માં દાખલ થઈ જાય છે. જેમ કે સર્ટીફીકેટ પીન કરવું, એમાં બીજ ના હક્ક છીનવાઈ જાય છે.
ઈ-વોલેટ નો ડર અને નકલી ગણતરીઓ :
૧. અપારદર્શકતા, સીમ સ્વેપીંગ : જ્યારે અપારદર્શકતા ઉદ્ભવે છે ત્યારે ગોલમાલ કરનાર માહિતી ની ચોરી કરીને સાચા ઉપયોગકર્તા સમક્ષ રજૂ કરી, ચોરાયેલી ઈ-વોલેટ માહિતી અને પાસવર્ડ (ગુપ્ત કોડ) નો નાણાંવ્યવહાર માં ઉપયોગ કરે છે. સીમ સ્વેપ કરીને જ્યારે ઉપભોકર્તાને પ્રથમ તો ઠગ ઉપભોકર્તા ની માહિતી ભેગી કરે છે અને પોતાના મોબાઈલ માં લઈ લે છે.
ત્રાહિત વ્યક્તિઓથી બચવા અને સીમ સ્વપીંગ ના હુમલાઓ :
૧. સામાજીક એન્જીનીયરીંગ પ્રયુક્તિઓ ને અનુસરવાનું ટાળો : ફાઈનાન્સીઅલ સેવા આપનાર અને સહાયક સ્ટાફ ગ્રાહકોને ક્યારેય પણ તેમના ખાનગી પાસવર્ડ અને પેમેન્ટ એકાઉન્ટ નંબર જેવી અંગત માહિતી માંગતા નથી, ઈ-મેઈલ વિનંતી આપવા ફોન ની માહિતી પણ માંગતા નથી.
૨. કેટલાંક મોબાઈલ ઓપરેટરો એસ.એમ.એસ. મોકલીને તેમનાં ગ્રાહકોને સીમ સ્વાઈપ વગેરેથી ચેતવે છે. અસરકર્તા ગ્રાહક પગલાં લઈને મોબાઈલ ઓપરેટરનો સંપર્ક કરીને આ પ્રકારનાં ધોકબાજી થી બચી શકે છે.
મધ્યમ વર્ગ નો માનવી અને વિરંબણાઓ વ્યવહારૂ ને સહન કરવું પડે છે જેમ કે મધ્યમ માં અને ખરીદનાર માણસ.
ઈન્ટરનેટ બ્રોઝરમાંથી પેમેન્ટ ડેટાને વાંચવા જ્યારે ઉપયોગ કર્તા તેના ક્રેડીટકાર્ડ ને ટાઈપ કરે છે અને બેંક એકાઉન્ટની વિગતો મેળવે છે. ડેટાચોરો ખાનગી ડેટા ની ચોરી કરી લે છે. અને ધોખાગીરી કરે છે.
ફીશીંગ વિરૂધ્ધ આગમચેતી : યુઆરએલ કે જે વેબ-પેજ છે તેની ચકાસણીપૂર્વક સ્થાપના કરેલ છે. જે તેનું પ્રમાણપત્ર છે. આમ કરવા માટે, ફાઈલ ત્ર્ પ્રોપર્ટીઝ ત્ર્ પ્રમાણપત્રો અને બે ગણું ક્લીક પેડલોક સીસ્ટમ ઉપર કરવામાં આવે છે.
૩. માલવેર હુમલાઓ : એપ્સ ઉપર માલવેર હુમલાઓ ઉપયોગકર્તા નાં નાણાં ઉપાડી લે છે. હુમલાખોર માલવેર ને દાખલ કરી હુમલો કરે છે. અને ઉપયોગકર્તાના મોબાઈલમાંથી બધી માહિતીઓનો સંગ્રહ કરી લઈ ગેરઉપયોગ કરે છે. માલવેર હુમલા સામે અગમચેતી રૂપ :
૧. વોલેટ સોફ્ટવેર અપટુડેટ રાખો : આધુનિક સોફ્ટવેરનો ઉપયોગ કરવાથી લાંબો સમય સુધી માહિતઓ મેળવી શકશો.
૨. સીક્યોરીટી સોફ્ટવેર નો ઉપયોગ કરો : ફાયરવોલ, વાઈરલ અને માલવેર શોધીને નાશ કરે છે.
ઉત્તમ પ્રેકટીસ વપરાશકર્તા ને સલામત રાખે છે.
સાધન ઉપર અણગમતો પાસવર્ડ : મજબુત પાસવર્ડ ઉપયોગકર્તા ના ફોનમાં આવતો નથી. જેથી બીજાં સાધનો નો ઉપયોગ કરવો પડે છે.
સુરક્ષીત નેટવર્ક નો ઉપયોગ : એ મહત્ત્વનું છે કે ફક્ત વશ્વાસુ નેટવર્ક જોડે જ સંપર્ક માં રહો. પબતક વાઈફાઈ નેટવર્ક નો ઉપયોગ ટાળો. ઉઁછ અને ઉઁછઢ પાસવર્ડ માટે યોગ્ય છે.
છઁઁજી વિશ્વાસુ સાધનો દ્વારા જ મેળવો : ઉપયોગકર્તા અને રીવ્યુ વાંચતાં એ જોવા મળ્યું છે કે કેટલીક કડીઓ ઈ-વોલેટ એપ ની જે છે તે ચેક કરવી જોઈએ.
ડીજીટલ વોલેટ ઉપર કંઈપણ લખવું જોઈએ નહીં. જેથી તેનો દુરૂપયોગ ના થાય.
સેલફોન ના નેટવર્ક કનેક્શન અને રજીસ્ટ્રેશન નું જીસ્જી અને ઈ-મેઈલ દ્વારા જાણ કરી ગુનેગારો થી દૂર રહો અને સાવચેત રહો.
જો છેતરપીંડી થાય તો સંપર્ક સ્થળો ની તપાસ કરો. જાણે કે મોબાઈલ ફોન ખોવાઈ કે ચોરાઈ જાય તો સીમ કાર્ડ બંધ કરી દેવું જોઈએ. જેથી ઈ-વોલેટ કે અન્ય ઉપયોગી માહિતી નો દુરૂપયોગ ના થઈ શકે.
